Z. Nikola. Së pari duam t’ju urojmë për fotot e mrekullueshme që ju keni postuar në konkursin tonë të fotografisë #OurLakeOhrid. 6 nga 50 fotot fituese janë me autorësinë tuaj. Janë shumë unike pasi përfaqësojnë një pjesë jo shumë të dukshme të Liqenit për fotografët e tjerë, pikërisht botën nënujore të Liqenit të Ohrit. Çfarë mund të na thoni rreth kësaj eksperience?
Që në moshë të vogël, isha në kontakt me botën nënujore pasi im atë ishte zhytës. Shpesh isha pjesë e udhëtimeve të tij nënujore me miqtë dhe kolegët, dhe këto udhëtime shënuan hapat e mi të parë drejt eksplorimit nënujor. Tashmë e praktikoj këtë sport prej 16 vitesh, që nga zhytja ime e parë në Liqenin e Ohrit. Pas diplomimit në arkeologji, unë kombinoj dy profesionet e mia në një, pikërisht në arkeologjinë nënujore. Kryesisht kërkimet e mia fokusohen në zonat arkeologjike nënujore ekzistuese, por gjithashtu eksploroj dhe zona të tjera të pazuluara dhe shpella nënujore, duke zbuluar florën dhe faunën. Gjatë sesioneve të mia të zhytjes, nuk mund të humbas mundësinë për të shkrepur foto, dhe për t’ia treguar këtë bukuri botës. Eksperienca më ka mësuar që të jem shumë i kujdesshëm, të ruaj dhe të mbroj liqenin tonë si një trashëgimi e çmuar në çdo këndvështrim: natyror, kulturor, shkencor dhe turistik. Mendoj se ne duhet ta mbrojmë fort këtë trashëgimi që kemi. Cilat janë gjërat më të rëndësishme që keni gjetur në thellësi të Liqenit?
Një nga zbulimet më interesante në gjithë eksperiencën time është një barkë ‘monoxyl’, një tip barke e gjatë e zbuluar nën ujërat pranë Manastirit të Shen Naumit në vitin 2009. Është një pajisje druri, objekt lundrimi që quhej monoksil për arsye se në pamje të parë të duket se është bërë vetëm me një copë të vetme druri. Nevojiten kërkime të tjera për të identifikuar se çfarë tip objekti është, për çfarë aktiviteti përdorej dhe cilës periudhë i përket.
Së fundi, keni publikuar në mediat sociale foto të shumë barkave të mbytura. Sa të vjetra janë dhe cila është historia e tyre? Çfarë bëni ju me ato që gjeni? A i dërgoni në muze, në Ohër apo në Strugë? Anijet e mbytura në Strugë janë një vend shumë interesant arkeologjik me rëndësi për eksplorime shkencore. Janë dy barka të mëdha dhe disa vagone mallrash të prodhuar në 1887 nga një kompani italiane. Mendohet se anijet janë mbytur këtu gjatë Luftës së Parë Botërore dhe ky vend është zbuluar nga zhytësit në Strugë në vitet 80. Ka shumë histori të ndryshme për historinë e këtyre anijeve, por vetëm me kërkime shkencore të sakta mund t’i përgjigjen disa pyetjeve si: me çfarë mënyre janë zhytyr këto anije, nëse janë mbytur enkas? Ose nëse nuk janë sulmuar, si janë mbytyr? Gjithashtu nga kërkimet dhe arkivat duhet të gjejmë saktësisht se çfarë ngarkese transportonin ato? Për çdo zbulim që ne bëjmë nën ujë, informojmë Institutin për Mbrojtjen e Monumenteve të Kulturës dhe muzeumet e Strugës dhe Ohrit. Atyre u çojmë fotografitë, videot dhe gjithë matierialet grafike që ne gjejmë nga udhëtimet tona nën ujore. Gjithashtu çdo objekt i gjetur i dorëzohet institucioneve. Është detyra jonë të informojmë muzeumet, pasi nuk kemi një Qendër të Arkeologjisë Nënujore në vendin tonë, që është e domosdoshme.
Sa e mbrojtur është pasuria nënujore e Liqenit të Ohrit?
Qyteti i Ohrit dhe Liqeni i Ohrit janë listuar si një pasuri mikse natyrore dhe kulturore në UNESCO. Institucionet janë duke punuar për të mbrojtur, ruajtur dhe promovuar Liqenin e Ohrit si një trashëgimi unike. Gjithashtu qytetarët, organizatat civile marrin pjesë aktivisht në ruajten e kësaj trashëgimie. Por mendoj se mund të bëjmë më shumë dhe më mirë. Problemet ende ekzistojnë dhe nevojiten strategji për t’i tejkaluar ato. Siç ju thashë, nevojitet ndërtimi i një Qendre të Arkeologjisë nënujore. Ne shpresojmë që kjo të bëhet një Qendër Ndërkombëtare, e cila të kujdeset për mbrojtjen dhe eksplorimin e siteve të arkeologjisë nënujore. Jam i sigurt se dhe vendet e rajonit do të ishin të interesuara për këtë bashkëpunim dhe për të shkëmbyer eksperiencat e tyre. Kjo qendër do të ishte me rëndësi të madhe për mbrojtjen dhe ruajtjen e trashëgimisë së Liqenit të Ohrit.
Ju ofroni trajnime për zhytësit e rinj në qendrën tuaj AKVATEK. Cila është këshilla që u jepni të rinjve se si ta mbrojnë këtë trashëgimi?
Qendra e zhytjes AKVATEK ofron një sërë kursesh, që nga zhytjet rekreative e deri tek teknikat më profesionale të zhytjes. Ne vazhdimisht dhe pa u lodhur u mësojmë të rinjve si të sillen dhe si të respektojnë trashëgiminë kulturore dhe ntyrore. I paralajmërojmë të mos prekin asgjë nën ujë, të mos marrin objekte që janë me vlerë dhe të mos dëmtojnë sitet nënujore. Përgjithësisht studentët tanë janë në dijeni se po zhyten në një liqen që ka një pasuri të jashtëzakonshme në çdo kuptim. Rregulli numër një është: Shiko, por mos prek!
ps/ Artikulli u publikua në gazetën "Mbrojtja e Liqenit te Ohrit"
English
Mr. Nikola, firstly we would like to congratulate you for the beautiful photos you submitted to #OurLakeOhrid Social media contest. 6 of them are among 50 winning photos of the competition. Your photos are so unique, since they represent the underwater species and the life beneath the lake. What you can tell us about your experience?
Since I was I little boy, I was in touch with the underwater world, because my father is a scuba diver. Often, I was a part of his scuba diving trips and journeys with his friends and colleagues, which became my first steps into underwater exploring. I practice this sport for almost 16 years now, since my first dive in the Ohrid Lake. After my graduation on archaeology, I combine my two occupations in one - underwater archaeology. Mainly, my research is focussed on existing underwater archaeology sites, but I also explore new undiscovered sites and underwater caves, discovering the flora and fauna. During my scuba diving sessions, I can't miss the occasion and opportunity to take some photographs to show the underwater beauties to the world. But my experience taught me that we need to be very careful, to preserve and protect our lake as a heritage, from every perspective: naturally, culturally, scientific, and touristic. From my point of view, we should strongly keep trying to preserve our heritage.
What are the most important things you found in the depth of lake?
As the most interesting discovery, I would mention the sunken monoxyl (monoxylon ) - longboat in the waters close the monastery of St. Naum, which was discovered in 2009. It is a wooden floating, sailing object that we called monoxyl, because at first glance it looks like it was made from one piece of wood. Further research needs to identify what type of floating object it is, for what kind of activities it served and during what period it was used.
Lately, you have published photos of some sunken boats. How old are they, and do you know their history ? What do you do with all your findings? Do you send them to the museums in Ohrid or Struga?
English
Interview with Nikola Paskali, one of the winners of Social Media Contest
Since I was I little boy, I was in touch with the underwater world, because my father is a scuba diver. Often, I was a part of his scuba diving trips and journeys with his friends and colleagues, which became my first steps into underwater exploring. I practice this sport for almost 16 years now, since my first dive in the Ohrid Lake. After my graduation on archaeology, I combine my two occupations in one - underwater archaeology. Mainly, my research is focussed on existing underwater archaeology sites, but I also explore new undiscovered sites and underwater caves, discovering the flora and fauna. During my scuba diving sessions, I can't miss the occasion and opportunity to take some photographs to show the underwater beauties to the world. But my experience taught me that we need to be very careful, to preserve and protect our lake as a heritage, from every perspective: naturally, culturally, scientific, and touristic. From my point of view, we should strongly keep trying to preserve our heritage. What are the most important things you found in the depth of lake?
As the most interesting discovery, I would mention the sunken monoxyl (monoxylon ) - longboat in the waters close the monastery of St. Naum, which was discovered in 2009. It is a wooden floating, sailing object that we called monoxyl, because at first glance it looks like it was made from one piece of wood. Further research needs to identify what type of floating object it is, for what kind of activities it served and during what period it was used.
Lately, you have published photos of some sunken boats. How old are they, and do you know their history ? What do you do with all your findings? Do you send them to the museums in Ohrid or Struga? The sunken ships in Struga are an interesting underwater site for tourism and scientific underwater explorations. There are two major tugboats and several freight wagons produced in 1887 by an Italian company. Ships are deliberately sunk during the First World War and the site was discovered by divers from Struga in the '80s. There are many different stories about these ships but only with adequate research, we can confirm and answer some questions such as: what type of method is used for their sinking if they are intentionally submerged? Or if not deliberately, why they sunk? Also, by researching the archives, we can find out exactly what they were used for, what kind of cargo was transported? For every new discovery, we inform the Institute for Protection of Cultural Monuments and Museums in Ohrid and Struga. They are constantly receiving photographs, videos and other graphic materials from underwater discoveries and sites. Findings and artefacts are delivered to the institutions. It is our obligation to inform the museums, since we do not have a centre for Underwater Archaeology in our country, which is more than necessary.
How protected is the underwater heritage of Lake Ohrid?
Ohrid city and Lake Ohrid are listed as a mixed Cultural and Natural World Heritage site by UNESCO. Institutions are working to protect, preserve and promote the Lake Ohrid as a unique heritage site. Also, citizens and organizations actively participate in heritage preservation. But we can do more and better, I think. Problems still exist and we need strategies to overcome them. As I said before, a centre for underwater archaeology on the Ohrid Lake must be built. We hope this centre to become an international centre for underwater archaeology, which will take care for the protection and exploration of underwater archaeological sites. I am quite sure that other neighbouring countries will also be interested in cooperation and exchange their experiences. It would be of great importance for the preservation and protection of the heritage of Lake Ohrid. You offer diving training at your centre AKVATEK. Do you have some advice for new divers how to protect and not destroy this heritage?
The AKVATEK diving centre offers various diving courses, from recreational diving to professional technical specialities. We constantly and tirelessly teach new divers how to behave and to respect the cultural and natural heritage. We warn them that if they move something, or take objects which are precious, valuable information will be lost. Mainly, our students are aware that they are diving into a lake which possesses an enormous wealth in every sense. The main rule is: Watch, do not touch!