Censusi i shpendëve dimërues në Liqenin e Ohrit: 15 500 shpendë, 26 specie

Censusi ndërkombëtar i shpendëve dimërues u zhvillua ne daten 13/01/2019 nga Adminstrata e Zonave te Mbrojtura Pogradec se bashku dhe me ekspert te fushes. Numerimi filloj nga fshati Tushemisht ne kufirin shteteror me Maqedonine dhe vazhdoj deri ne Lin, gjithsej ishin percaktuar 13 pika vrojtimi, ky numërim u krye njëkohësisht dhe në pjesen Maqedonase të liqenit. Nga numërimi rezultoi një numër prej rreth 15 500 shpendësh dhe 26 specie.

Tashmë numërimi dimëror i shpendëve në Liqenin e Ohrit është një traditë e gjatë. Gjate këtij viti janë shënuar ndër numrat më të lartë dimërues të viteve të fundit, gjë e cila mund të argumentohet me dimrin mjaft të acartë të këtyre ditëve, habitatet tejet të përshtatshëm, ndërkohë që sjellja tejet ‘shoqërore’ e shpendëve flet për një mungesë të kërcënimeve tipike për vite më parë dhe menaxhimin e përkatës, pra moratoriumi i gjuetise ka dhene efektin e tij pozitiv.

Gani Bego, specialist menaxhimi prane AdZM-Korce



Winter bird census in Pogradec- 15 500 birds & 26 species 

The international census for winter birds in Lake Ohrid Region took place in 13/ 01/2019 undertaken by Pogradec Protected Areas Administration in cooperation with field experts . The counting started from the Tushemisht village at the Macedonian border and continued to Lin. 

There were altogether 13 observation points along the shore, including the Macedonian part of the lake. Observations provided the presence of more than 15,500 birds and 26 species.

The winterbird census in Lake Ohrid is a long tradition already. During this year is registered the highest number comparing to recent years, due to very harsh winter these days. The habitats are very suitable for these birds, while the "friendly" behaviour of birds show the lack of typical threats from people in the area. That is because of good management for NAPA in the area, and also the hunting moratorium has given its positive effect. Census data confirm the importance of Ohrid lake for the waterbirds wintering in Albania. 

Gani Bego, management expert NAPA Korce

Tourist for a day in Sveti Naum and Ohrid…

The city of Ohrid and the Sveti Naum Monastery are the most visited places by tourists in the former Yugoslav Republic of Macedonia. One of the main reasons is that both destinations are surrounded by Lake Ohrid. Coming from Tushemisht and driving amid the National Park of Galicica, it is hard to see buildings and other human settlements. Once we arrived in Ohrid, we mainly encountered a high number of tourists, not locals. Our first stop was the castle that offered us also a panoramic view of the city. It is also known as Samuel's Fortress, which was once the capital of the first Bulgarian Empire, during the rule of Tsar Samuel in the 10th century. In fact, it was an earlier fortification, dating back to the 4th century BCE, probably during the reign of King Philip II. Our tour continued down to the lively streets of Ohrid close to the shores of the lake. The ferries kept coming and going all day long and people were taking pictures of the impressive landscape. 

A new destination in the area was the Museum of Bones, which is a museum standing on piles on the water. It is an installation with small buildings constructed as old pile dwelling settlements, similar to the ones belonging to 1200-700 BCE. The name Bay of Bones comes from the numerous animal remains and fragmented vessels that found underwater. There is an exhibition of some relics, and photographs of the foundations of the installation. 

After leaving Bay of Bones we headed to Sveti Naum. The road was passing through green mountains and hills, green fields and fresh air. Sveti Naum is considered a holy place, where people come and pray. This monastery was established during the Bulgarian Empire in 905 CE, but it was destroyed by the Ottomans in the 15th century and rebuilt between 16th and 17th centuries. According to the legend, if someone puts his ear on the tomb of Sveti Naum, one can still hear his heart beating. 

The view of the lake from the monastery is very rewarding. Other inhabitants of the monastery are the blue and white peacocks, who climb on the roofs, or hide somewhere when there are a lot of tourists, but their long colourful tail can be easily spotted. Besides the visit to the monastery, a boat trip is a popular activity. Visitors can also enjoy drinks or meals in cosy restaurants situated amid the springs and the canals that "feed" Lake Ohrid.

Turist për një ditë në Shën Naum dhe Ohër

Qyteti i Ohrit dhë Manastiri i Shën Naumit janë vendet më të vizituara nga turistët në ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë. Të dyja janë të rrethuara nga Liqeni i Ohrit. Teksa udhëton nga Tushemisht dhe kalon nëpër Parkun Kombëtar të Galicicës, është e vështirë të shohësh ndërtesa apo banesa. Pasi mbërrijmë në Ohër, ndeshemi me grupe të mëdha turistësh. Ndalesa e parë ishte kalaja, e cila të ofron pamjen panoramike të qytetit. Kalaja njihet ndryshe si Kështjella e Samuelit, i cili dikur ka qenë Perandori i Parë Bulgar, gjatë shekullit të 10-të. Në fakt, ka qenë një fortesë që daton prej shekullit të 4-të para erës sonë, ndoshta gjatë sundimit të Mbretit Filip II. Turi ynë vazhdoi me shëtitjen në rrugët e gjallëruara të Ohrit pranë bregut të liqenit. Tragetet shkonin e vinin gjatë gjithë ditës, njerëzit të lumtur shkrepnin foto të pamjes së liqenit. Dyqanet, baret, restorantet ishin plot me turistë. Sa largohesh nga Ohri, një tjetër destinacion i ri për t’u vizituar është Muzeu i Ujit dhe Gjiri i Kockave, një muze që qëndron mbi ujë. Është një instalacion me baraka të vogla, si për të imituar banesat palafiteve të viteve 1200-700 para erës sonë. Emrin “Gjiri i Kockave” e ka marrë nga kockat e kafshëve dhe pjesë të varkave të gjetura nën ujë. Atje mund të shihni dhe një ekspozitë me disa relike dhe fotografi të themelimit të këtij instalacioni.

Pas vizitës në Gjirin e Kockave nisemi drejt Shën Naumit. Rruga që të çon aty është e mahnitshme, me male, kodra dhe fusha të gjelbëruara, të cilat të mbushnin shpirtin me ajër të pastër. Shën Naumi konsiderohet si një vend i shenjtë, ku njerëzit vijnë dhe luten. Ky manastir është ndërtuar gjatë Perandorisë Bulgare në vitin 905, por u shkatërrua nga Perandoria Otomane në shekullin e 15-të dhe u rindërtua sërish midis shekullit 16 dhe 17-të. Sipas gojëdhënave, nëse dikush mbështet veshin në varrin e Shën Naumit, mund të dëgjojë ende rrahjet e zemrës së tij.

Pamja e liqenit nga Manastiri të lë pa fjalë. Në manastir do të hasni dhe disa banorë të këndshëm. Ata janë janë pallonjtë blu dhe të bardhë, të cilët ngjitën nëpër çati, ose fshihen ku të munden kur ka shumë turistë, por sërish bishti i tyre i gjatë me ngjyra mund të dallohet lehtësisht gjithandej. Përveç vizitës në manastir, një udhëtim me varkë është një aktivitet mjaft tërheqës në këtë zonë. Vizitorët mund të shijojnë pije ose drekojnë në restorantet që gjenden midis gjelbërimit dhe ujërave të freskët të kanaleve që furnizojnë Liqenin e Ohrit. Liqeni i Ohrit ia shton pa masë bukurinë kësaj zone.

Udhëtim në rajonin e Liqenit të Prespës

Liqeni i Prespës është një vend unik. Zona rreth tij është aq e qetë dhe e pacënuar dhe duket sikur ende nuk është zbuluar nga turistët. Një liqen blu i rrethuar nga kodra të gjelbëruara, ndërsa në mes të tij gjendet një ishull i vogël i quajtur Maligrad.
Nëse udhëtoni nga Pogradeci për në Prespë, do të shihni pamje mahnitëse të fshatrave, fusha të gjelbëruara, kodra të bukura dhe një panoramë të këndshme të jetës në fshat ku njerëzit jetojnë ende si shumë dekada më parë .

Ndërtimet rreth kësaj zone janë shumë të thjeshta, të pandikuara nga jeta moderne e qyteteve. Njerëzit jetojnë me prodhimet e zonës. Ata kultivojnë tokën dhe punojnë si familje, si dhe kujdesen për bagëtinë. Natyra në këto vende të lë pa frymë. Teksa udhëton në rrugë sheh makina, makineri për të punuar tokën, gomerë si dhe biçikleta. Teksa afrohesh pranë tabelës ku shkruan “Parku Kombëtar i Prespës”, bukuria e liqenit të shfaqet para sysh. Një hapësirë e madhe me gjelbërim, ku shtëpitë e bardha të fshatit Bucimas (Liqenas) janë të vendosura në anën e majtë të liqenit.



Sapo u futëm në fshat, na zunë sytë një kishë të madhe në zemër të fshatit, e cila ishte kthyer në pedonale të gurtë. Tabelat ishin të dy gjuhë: maqedonisht dhe shqip. Edhe pse në këtë zonë jeton një komunitet maqedonas, ne folëm shqip me gjithë banorët që pyetëm. 

Udhëtuam rreth e qark në të dyja anët e fshatit, për të patur një pamje sa më të afërt të Liqenit të Prespës. Pamë një bukuri të pashkelur e të patrazuar, një zonë ku shihje gjithë ngjyrat e jeshiles dhe gjithë variantet e blusë, a thua ky vend ishte parajsë. Shkuam deri ku s’kishte më rrugë dhe u u kthyem për të parë anën tjetër të liqenit, dhe veçanërisht ishullin e Maligradit (nga sllavishtja ‘qytet i vogël’). Për të vizituar ishullin duhet të pyesni një vendas dhe ata do t’ju ofrojnë udhëtim me varkë për një pagesë të vogël fare. Ishulli është rreth 5 hektarë dhe në të gjenden shpella, pemë dhe rërë.
Monumenti kryesor është Kisha e Shën Mërisë, e cila është ndërtuar nga fisniku i zonës Qesar Novaku, në vitin 1369. Brenda kishës do të shihni muralet e bukura, të cilat janë krijuar në faza të ndryshme me mbishkrime ta panumërta dhe portretin e familjes Novaku. Kjo murale tregon shpirtin artistik të njerëzve të asaj kohe. Maligradi është një monument gjeologjik, 900 metra mbi nivelin e detit, 700-800 metra i gjatë dhe 180-200 metra i gjerë.Ishulli është i ndërtuar nga shkëmbinj gëlqerorë dhe përbën një mbetje të fundosjes së madhe të grabenit të Prespës. Ishulli ka një biodiversitet të pasur, duke përfshirë këtu dhe speciet të rralla si Pelikan Dalmat. Ujërat e Prespës ndahen midis Shqipërisë (46, 3 km2), Greqi (36, 4 km2) dhe ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë (176, 3 km2).



A trip to the Prespa Lake region 

Prespa Lake is like a unique setting, which seems not yet discovered by tourists. A blue lake surrounded by beautiful green hills, while in the middle of it, there is a small island called Maligrad. If you travel towards Prespa from Pogradec, you will pass some beautiful villages, green fields, beautiful hills and rural areas, where locals live their own life in the same way as some decades ago. The vernacular architecture is simple, not impacted from the modern life in the cities. 

People in these areas live with what their land provides them. They cultivate the land, working as a family in their fields, or they take care of their cattle. The nature in this area is breath-taking. There are very few cars, some agro-machines, but there are donkeys and some bikers. Arriving close to the sign National Park of Prespa, the beauty of Prespa Lake is visible from above. A spacious green area, where the white houses of Bucimas (Liqenas) are concentrated only in the left side of the lake. We entered in the village, where a big church in the heart of a pedestrian area is its main monument. All the signs are in two languages: Macedonian and Albanian. Even though a community from the former Yugoslav Republic of Macedonia lives here, we could speak Albanian with everyone. We travelled around both sides of the centre, just to have the closest view of Prespa Lake. We stayed just for some photos, turned back driving to the other part of the lake, to have a closer look at the Mali Grad island (small city in Slavic). To visit the island, just ask a local and they will offer you a trip by boat for a small fee. The island is about 5 hectares and contains some caves, trees and an area of sand. 

The main monument here is Saint Mary Church, which was built by the local noble Qesar Novaku, in 1369. Inside the church beautiful murals exist, which were created in three different phases with numerous inscriptions, and the family portrait of Novaku. It explains the artistic taste of people that time. Mali Grad is a geological monument, 900m above the sea level, 700-800m long and 180-200m wide. It is made of calcareous stone and represents the remnants of the sinking of the Prespa graben. The high biodiversity which characterises the region, includes species such as the enormous bird the Dalmatian Pelican. Prespa is the name of two freshwater lakes shared by Albania (46.3 km²), Greece (36.4 km²), and the former Yugoslav Republic of Macedonia (176.3 km²).

Përse Liqeni i Ohrit është kaq i pastër?

Zoya Naskova

 Qartësia e ujit të këtij liqeni arrin deri në 21m, dhe zona eufotike e liqenit – e cila merr dritë të mjaftueshme për fotosintezën - shtrihet deri në 150m, për shkak të pastërtisë së saj të jashtëzakonshme. Ndërsa uji është gjithmonë i pastër si kristal, muajt e dimrit ofrojnë qartësi më të lartë. Specie të ndryshme kanë qenë në gjendje të evoluojnë dhe të përshtaten me hapësirat nënujore të cilët nuk do të mund të mbijetonin në liqene të mbushura me pak dritë.

Por pse Liqeni i Ohrit është kaq i pastër? Një nga arsyet që e bën Liqenin e Ohrit të dallojë nga shumë liqene të tjerë janë kanalet e shumta që e furnizojnë në brendësi. Ndryshe nga shumë ujëra të brendshme, në këtë liqen, vjen shumë pak ujë nga lumenjtë e sedimenteve - dikur vinte më pak se 10% përpara se lumi Sateska të devijohej në vitet 1960. 

Burimet më të mëdha që furnnizojnë Ohrin janë individuale (përafërsisht 50%). Pra janë kanale të rralla nëntokësore që kalojnë nëpër malin karstic të Galicicës në bregun lindor të liqenit. Këto kanale nëntokësore sjellin ujë nga rreshjet, por disa burojnë edhe prej Liqenit të Prespës, duke lënë disa nga ushqyesit e ujrave (rreth 65% e fosforit) përgjatë rrugës. Kjo procedurë ndihmon për të penguar një proces të njohur si eutrofikim, i cili mund të nxisë rritjen e algave dhe të shkaktojë zvogëlimin e qartësisë së ujit. Në të njëjtën kohë, duke kaluar nëpër shtigjet e shkëmbinjve të nëndheshëm, uji nuk grumbullon papastërtitë, ndërkohë që në raste të tjera të kanaleve nëntokësore ndodh. Është një veprim i mirëbalancuar. Nëse të gjitha lëndët ushqyese do të zvogëloheshin, bota e pasur nënujore e liqenit të Ohrit, sidomos nga burimet - ku ka shpesh mikro-metropole për specie unike - nuk do të ishte e mundur. Sistemi i burimit të ujit ka një tjetër ‘as nën mëngë” gjithashtu. Kur futesh në liqen, ujërat e burimit janë të ftohta, kështu që ata tentojnë të zhyten thellë në kohën e verës, gjë që i merr këto lëndë ushqyese të kufizuara larg nga niveli i sipërfaqes, ku aty do të vendosnin proceset e bllokimit të dritës. Kjo është në kontrast me ujin që vjen nga lumenjtë që shpesh rrjedhin në një nivel më të lartë. Përveç kanaleve karstike që sjellin ujë të cilësisë së lartë përmes malit Galicica për t’u inkorporuar në burimet e liqenit të Ohrit, infrastruktura natyrale për pastrimin e ujit përfshin edhe ‘Studenchishte Marsh’, një zonë ligatinore në Maqedoni, që vepron si një tampon shtesë për të parandaluar ushqyesit e padurueshëm që hyjnë në liqen. Rezultati është qartësia optimale që kontribuon në zhvillimin jetës së gjallë nënujore dhe në bukurinë e liqenit të Ohrit. 

Burimi: Ohrid SOS


English 

Why is Lake Ohrid so clear?
The water transparency reaches up to 21m, and the lake's euphotic zone - the area receiving enough light for photosynthesis - extends down to 150m, due to its exceptional purity. While the water is always crystal clear, the winter months offer the highest clarity. Different species have been able to evolve and adapt to the underwater spaces who would not be able to survive in less light-filled lakes.

But why is Lake Ohrid so pristine? One reason that makes Lake Ohrid stand out is the beautiful inflow. Unlike many inland waters, little water comes from sediment-shouldering rivers - it was less than 10% before the River Sateska was diverted in the 1960s. Instead, the biggest individual sources (approximately 50%) are rare underground pathways that run through karstic Mount Galicica on the lake's eastern shore and emerge as coastal and sub lacustrine springs. These subterranean channels bring water from both rainfalls and Lake Ohrid's sister, Lake Prespa, leaving some of the waters' nutrients (about 65% of phosphorous) along the way. This procedure helps to hold back a process known as eutrophication, which can instigate algal growth and cause diminish of the water clarity. At the same time, by running through underground rock pathways, water does not accumulate impurities that an over ground journey would risk. It is a fine balancing act. If all the nutrients were diminished, the rich underwater world of Lake Ohrid, especially at the springs-where there are often micro-metropolises for unique species, would not be possible. The spring system has another trick up its sleeve too. 

Klaudio Spirollari

Entering the lake, the spring waters are cold, so they tend to plunge deep in the summer time, which takes those limited nutrients away from the surface level, where they would otherwise set off light-blocking processes. This is in contrast with the water coming from the rivers that often flows in at a higher level. Additionally, alongside the karstic channels that deliver premium-grade water through Mount Galichica to incorporate in Lake Ohrid springs, the natural infrastructure for water clearness also includes Studenchishte Marsh, which acts as an additional buffer to prevent overtly eager nutrients entering the lake. The consequence is optimum clarity that contributes to the wildlife and the beauty of Lake Ohrid. Source: Ohrid Sos

The legend of Mali i Thate in Lake Ohrid region

Once upon a time, millions and millions of years ago, there was a fisherman who was fishing by the Lake Ohrid. His net caught a very beautiful sylph, which was crying and asking him to let her free. The fisherman was amazed by her beauty and didn't want to let her go. She fought inside the net and managed to escape, but unfortunately her dress was stuck in the fisherman's net. Her dress was part of her body and helped her to swim deep into the lake waters, so she pleaded to him to give her dress back, but he refused. Instead, he asked her to marry him, if she wanted to have her dress again. In the end, they got married and had two children. The boy was called Mali i Thatë, while the daughter was called Prespa. She was a good mother, and loved her kids, but every day she was looking for her dress, because she was missing her underwater world.

 One day, when the fisherman wasn't at home, she found her dress, wore it, dived into Lake Ohrid and never turned back. Little Prespa cried and cried every day. She was so desperate so no one could stop her tears. Her brother wanted to protect her, so he became strong and started to build a wall to stop her tears. The legend says that the brother become a Rocky Drain Mountain fighting all the time to stop the tears of his sister. No plants or trees could grow on the mountain. While Prespa was sunken in her tears, she created Lake Prespa. She still cries, and her tears are flowing underneath the mountain in channels ending up in Lake Ohrid, where her mother is. This legend is part of the intangible heritage of Pogradec, which is passed to new generations.

Eva Kushova/ Article published on "Protecting Lake Ohrid" Newsletter

Shqip

Legjenda e Malit të Thatë në Rajonin e Liqenit të Ohrit

Një herë e një kohë, miliona vite më parë, një peshkatar ishte duke peshkuar në Liqenin e Ohrit. Në rrjetën e tij kishte kapur një shtojzovalle, e cila po qante dhe i lutej atij ta lëshonte sërish në ujë. Peshktari u magjeps nga bukuria e saj dhe nuk e la të lirë. Ajo luftoi të dilte dhe ja doli, por fatkeqësisht fustani i saj ngeci në rrjetë. Fustani i saj ishte pjesë e trupit dhe nuk mund të notonte dot pa të në ujërat e thella të liqenit. Ajo iu përgjërua peshkatarit që ta t’ja kthente fustanin, por ai refuzoi. Ai e donte marrëzisht atë shtojzovalle dhe vendosi t’i propoznte për martesë, nëse donte ta kishte sërish fustanin e saj. Ajo pranoi dhe ata u martuan. Nga kjo martesë lindën dy fëmijë. Djalin e quajtën Mali i Thatë, ndërsa vajzën Prespa. Ajo ishte një nënë e dashur dhe e përkujdesur, por e ndiente shumë mungesën e botës nënujore prej nga vinte dhe çdo ditë kërkonte fustanin e saj. 

Një ditë, kur peshkatari nuk ishte në shtëpi, ajo e gjeti diku të fshehur, e veshi dhe u zhyt në Liqenin e Ohrit dhe nuk u kthye më. Bija e saj e vogël Prespa qante çdo ditë. Ajo ishte e dëshpëruar dhe askush nuk i ndalonte dot lotët e saj. Vëllai i saj donte ta ndihmonte, kështu që ai u bë i fortë dhe filloi të ndërtonte një mur që të ndalonte lotët e saj. Legjenda tregon se vëllai i saj u bë një Mal i Thatë Shkëmbor që luftonte gjithë kohës të ndalonte lotët e saj. Asnjë bimësi apo pemë nuk mund të rritej në këtë mal. Ndërsa Prespa u mbyt në lotët e saj dhe krijoi Liqenin e Prespës. Ajo vazhdon edhe qan edhe sot, lotët e saj rrjedhin poshtë malit nëpër kanale dhe përfundojnë në Liqenin e Ohrit, atje ku ndodhet nëna e saj. Ka dhe versione të tjera të kësaj legjende ku shtojzovallja e dashur e peshkatarit quhej Lyhnida, ndërsa dy fëmijët e saj quheshin: Enkelej dhe Ohrida. Kjo legjendë është pjesë e trashëgimë së paprekshme të Pogradecit, e cila tregohet brez pas brezi.

Eva Kushova

Mokra region, a travel to ancient villages

The best place to observe traces of the ancient settlements around Lake Ohrid region, is Mokra. The mountainous region of Mokra is situated in the west side of Pogradec, in a large area with more than 40 villages, all of them located above 1,000 m from the sea level. The area is divided into two parts by Shkumbini river, Mokra e Siperme dhe Mokra e Poshtme. It has been inhabited since the Neolithic age. Some archaeological findings include tools that belong to the 2nd and 1st century BCE. People were living here continuously. This is because of the favourable climate, the forests, the pastures, and the very fertile land. It seems that this part of rural Pogradec still lives in the past, with clay houses and very narrow streets, where the inhabitants breed cattle and work on their land.

Our tour started from Kalivaç to Potgozhan, Trebinjë, Proptisht, Golik and Selca e Poshtme. The road was made of dirt with gravel and very narrow, accessible only by 4x4 vehicles, but the nature is rewarding. The highest peaks of Valamar, Kamje, Rrajce, Koziceand Polis were visible, as well as the beautiful panoramas of Lake Ohrid from above.

Potgozhan is a very old village with two historical churches. The oldest one is called Shen Bitri or Shen Dhimitri. It is situated at the peak of the hill, looking down the Potgozhan village, in front of Kozice mountain. It is a very small church built with stone, with a wooden roof, having decorated and painted walls and frescoes. The very good state of conservation of the paintings in these walls is surprising, considering that the church was destroyed several times and it was even used for sheltering livestock from the local people. Today, it is again used as a church. The other church is the medieval Church of Potgazhan, which is surrounded by some graves with stone crosses. This church is under restoration and it will be soon opened for the village festival this summer. 

 During our trip, we met some locals, whom we interviewed about this area. "Potgozhan used to be a very big village and once the atmosphere was very lively here, even during communism. But now all the young generation has gone, no one wants to live here. No roads, no kindergarten, no schools, no future", says an old woman from Potgozhan. They pray every day in both old churches, hoping that one day the people will come back to live here. The people of Mokra are very hardworking and hospitable. The food comes from the farm to the table. They are very quiet and they do not expect anything from their government, but only new roads to link the villages with each other and with the city. Our drive continued amid the beautiful green valleys, pastures and other villages with characteristic stone houses. 

In this area one can find some traces of the famous Via Egnatia, which dates back in the 3rd century BCE. Via Egnatia was constructed with stone to link Rome with the Byzantine Empire. The most prominent monuments of Via Egnatia in Albania are Ura e Golikut (Golik Bridge) and Ura e Terziut (Terziu Bridge) in Proptisht, Llenga and Nica bridges. Golik Bridge is still very strong and functional for all the locals. It is surprising how this bridge resisted until nowadays. It is 17 m long, 3 m wide and 10 m high. Golik Bridge was built in the 2nd century BCE and is classified as a first-grade cultural monument at a national level. The bridge has two semi-circular arches, built with carved stones, where the lower part has big, well-curved stones, which are not meant just for aesthetics, but to make the structure more solid and stronger. Apart from the bridges, there are also some stone parts, belonging to Via Egnatia, near Llenge village.

There is also a legend about a hidden treasure of the Illyrian Queen Teuta, which was brought to this area during the first Roman-Illyrian battle. Local people love to speak about this story and what happened in the last decades. It is said that many people often came to this area to try to discover the treasure, but that despite all the research, nothing has been found yet. The Mokra region is very rich in ancient artefacts, waiting to be discovered. Some weeks ago, young explorers from "Visit Pogradec" discovered a cave in Velçan village, Moker, called "Bear Cave" by the locals. The discovery of these young people includes a cave with many stalactites that were probably created thousand years ago. The Ministry of Culture has been informed about this discovery to restrict the access in this cave and study the age of stalactites. This area is very unexplored and hides a huge potential for cultural and natural assets.

Author: Eva Kushova

shqip

Rajoni i Mokrës, një udhëtim në fshatra antikë

Mënyra më e mirë për të vëzhguar disa gjurmë të vendbanimeve antike rreth rajonit të Liqenit të Ohrit është të vizitoni Mokrën. Malësia e Mokrës ndodhet në pjesën perëndimore të Pogradecit, në një zonë të madhe me 40 fshatra, të gjithë mbi 1000 metra mbi nivelin e detit. Zona është e ndarë në dy pjesë nga lumi Shkumbin, Mokra e Sipërme dhe Mokra e Poshtme. Është banuar që në kohën e Gurit. Disa gërmime arkeologjike në këtë zonë përfshijnë disa vegla pune që i përkasin shekullit të dytë dhe të parë para erës tonë. Njerëzit në fakt kanë jetuar këtu pandërprerje. Kjo për shkak të klimës së përshtatshme, pyjeve, kullotave dhe tokës pjellore. Duket sikur kjo pjesë e Pogradecit ende jeton në të shkuarën, me shtëpitë me baltë e gurë, rrugët shumë të ngushta, ndërsa banorët ende merren me bagëti dhe punojnë tokën e tyre. Udhëtimi ynë përshkoi disa fshatra gjatë këtij itinerari malor duke nisur me Kalivaçin, Potgozhanin, Trebinjën, Proptishtin, Golikun dhe Selcën e Poshtme. Rruga ishte e keqe, e pashtruar, me gurë dhe shumë e ngushtë, e kalueshme për makinat 4x4. Por gjithsesi natyra ishte shumë shpërblyese. Teksa udhëtoje mund të shihje majat më të larta si Valamar, Kamje, Rrajcë, Kozicë, ndërkohë që herë pas herë shfaqej panorama e Liqenit të Ohrit.

Potgozhani është një fshat shumë i vjetër, ku mund të gjeni dhe dy kisha historike. Më e vjetra quhet kisha e Shën Bitrit, ose Shën Dhimitrit. Ajo ndodhet në majën e një kodre që sheh Potgozhanin poshtë, përballë malit Kozicë. Është një kishë e vogël e ndërtuar me gurë, me një çati druri, ndërsa muret janë të pikturuara me afreske shumë të vjetra. 

Gjendja e mirë e konservimit të këtyre pikturave murale është e habitshme, të mendosh që kjo kishë është dëmtuar disa herë dhe madje është përdorur nga banorët dhe për të vendosur bagëtitë. Por duket se kjo kishë është rikthyer sërish në jetë, dhe madje njerëzit e frekuentojnë dhe luten sot e kësaj dite. Kisha tjetër e Potgozhanit, është e rrethuar nga varre të vjetra me kryqe guri. Varret i përkisnin viteve 1800. Kjo kishe po restaurohet për t’i shërbyer banorëve besimtarë. Gjatë këtij turi takuam banorë lokalë, të cilët i pyetëm rreth këtij fshati: “Potgozhani dikur ishte një fshat shumë i madh dhe atmosfera këtu ka qenë shumë e gjallë, madje edhe gjatë kohës së komunizmit. Por tashmë të gjithë të rinjtë kanë ikur, askush nuk do që të jetojë më këtu. S’ka rrugë, kopshte, shkolla, dhe as të ardhme”, - tha një grua e moshuar nga Potgozhani. Ata luten përditë në kishë duke shpresuar se një ditë jeta do rikthehet sërish në këtë fshat të vjetër. 

Banorët e Mokrës janë shumë punëtore dhe mikpritës. Ushqimet vijnë nga ferma në tryezë. Janë njerëz të qetë dhe nuk presin asgjë nga qeveritë e tyre, përveç rrugëve që do i lidhin fshatrat e tyre me njëri tjetrin dhe me qytetin.

Udhëtimi ynë vazhdoi mes lëndinave të gjelbra, mes kullotave dhe fshatrave që i linin vendin njëri tjetrit, me shtëpitë karakteristike prej guri. Në këtë zonë ju mund të shihni ende pjesë të rrugës së famshme Egnatia, e nisur që në shekullin e 3-të para erës tonë. Rruga Egnatia u ndërtua me gurë të vendosur në nga një ndaj ndërtimi i saj zgjati shumë. Ajo synonte të lidhte Romën me Perandorinë Bizantine. Monumentet më të dukshme të Rrugës Egnatia në Shqipëri janë Ura e Golikut, Ura e Terziut në Proptisht, urat e Llëngës dhe Nicës. 

Ne pamë Urën e Golikut, e cila është shumë e fortë dhe funksionale për banorët. Është e habitshme se si kjo urë ka rezistuar sot e kësaj dite. Është 17 metra e gjatë, 3 metra e gjerë dhe 10 metra e lartë. Ura e Golikut u ndërtua në shekullin e 2-të para Krishtit dhe sot është e klasifikuar si Monument i Kategorisë së Parë. Ura ka 2 harqe rrethore të ndërtuara me gurë, ku pjesa më e ulët ka gurë të mëdhenj dhe të punuar mirë, të cilët janë bërë kështu jo vetëm për pamje estetike, por dhe për ta bërë strukturën më të fortë dhe më solide. 

Përveç urave, ka dhe disa pjesë me gurë që i përkasin Rrugës Egnatia, afër fshatit Llëngë. Ka madje dhe një legjendë në këtë fshat që lidhet me thesarin e fshehur të mbretëreshës ilire Teuta, e cila e solli këtu thesarin e saj për ta fshehur gjatë luftës së parë iliro-romake. Banorëve u pëlqen shumë të flasin për këtë histori dhe për përpjekjet e shumë grupeve të ndryshme për të kërkuar thesarin. Por pavarësisht kërkimeve, asgjë nuk është gjetur. Mokra është shumë e pasur me vendbanime historike, të cilat pritet që të zbulohen.
Disa kohë më parë disa eksplorues nga Visit Pogradec zbuluan një shpellë në fshatin Velçan, Mokër, e cila quhet Shpella e Ariut. Aty akush nuk kishte hyrë më parë. Të rinjtë guxuan dhe panë brenda stalaktite të cilat mund të jenë krijuar mijëra vite më parë. Ministria e Kulturës është informuar për këtë gjetje për ta kufizuar aksesin në këtë shpellë dhe për të studiuar moshën e stalaktiteve. Gjithë zona është ende e paeksploruar dhe fsheh një potencial të madh të aseteve natyrore dhe kulturore të vendit.

Shkroi: Eva Kushova

Ohri në UNESCO, misioni ICOMOS/IUCN do të vizitojë Shqipërinë në Shtator

Pas dorëzimit të dosjes së nominimit për rregjistrimin e pjesës shqiptare të rajonit të Liqenit të Ohrit në Listën e Trashëgimisë Botërore, Delegacioni i Përhershëm i Shqipërisë në UNESCO njoftoi se bordet Këshillimore të ICOMOS dhe IUCN do të realizojnë misione vëzhgimi në Shqipëri për zgjerimin me pjesën e propozuar të Trashëgimisë Natyrore dhe Kulturore të rajonit të Ohrit. 

ICOMOS është Këshilli Ndërkombëtar për Monumentet dhe Sitet, ndërsa IUCN është Unioni Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës. ICOMOS dhe IUCN do të kryejnë punën e tyre në përputhje me Udhëzimet Operacionale për Zbatimin e Konventës së Trashëgimisë Botërore të vitit 1972, lidhur me rregjistrimin e pasurive të reja në Listën e Trashëgimisë Botërore. Të dyja trupat këshillimore do të emërojnë ekspertët e tyre për të kryer vlerësimin teknik të Dosjes së Nominimit në terren. Shteti Palë i Shqipërisë, nëpërmjet Ministrisë së Kulturës dhe Ministrisë së Turizmit dhe Mjedisit do të hartojë një program për ekipin e vëzhgimit në terren dhe do ta dërgojnë atë për të marrë miratimin nga organet këshillimore të UNESCO. Ekipi i vlerësimit do të vizitojë anën shqiptare të rajonit të Liqenit të Ohrit për të mbledhur informacione në terren, që do të përdoren në raportin e vlerësimit. Ky raport do të jetë vendimtar për rregjistrimin e pjesës shqiptare të Liqenit të Ohrit në Listën e Trashëgimisë Botërore. Vendimi përfundimtar do të ndërmerret nga Komiteti i Trashëgimisë Botërore në sesionin e tij të 43-të në vitin 2019.

Artikulli u botua ne gazeten e fundit nr 8 "Mbrojtja e Liqenit te Ohrit"  https://whc.unesco.org/en/lake-ohrid-region

English 

Field mission ICOMOS/IUCN will visit Albania in September

After the submission of the nomination dossier for the inscription of the Albanian side of Lake Ohrid region on the World Heritage List, the Permanent Delegation of Albania to UNESCO was notified that the Advisory Bodies ICOMOS and IUCN will realize field evaluation missions for the proposed Albanian extension of the Natural and Cultural Heritage of Ohrid Region. ICOMOS is the International Council on Monuments and Sites, while IUCN is the International Union for Conservation of Nature. ICOMOS and IUCN will conduct their work in accordance with the Operational Guidelines for the Implementation the 1972 World Heritage Convention, concerning the inscription of new properties to the World Heritage List. Both advisory bodies will appoint their experts to conduct the technical evaluation of the Nomination Dossier in the field. The State Party of Albania, via the Ministry of Culture and the Ministry of Tourism and Environment will draft a programme for the field evaluation team and will send it back to get the approval from the Advisory Bodies. 

The evaluation team will visit the Albanian side of Lake Ohrid region to collect facts on the ground, which will feed the evaluation report. This report will be decisive for the potential inscription of the Albanian side of Lake Ohrid on the World Heritage List. The final decision will be taken by the World Heritage Committee at its 43rd session in 2019.

The article was published in the latest Newsletter 8 "Protecting lake Ohrid"  https://whc.unesco.org/en/lake-ohrid-region