Shoqëria civile kërkon shtyrje të përkohshme të miratimit të Planit Strategjik të Rimëkëmbjes për Trashëgiminë Botërore, Rajoni i Liqenit të Ohrit
Drejtuar:
Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut
Qeverisë së Republikës së Shqipërisë
Komisionit Kombëtar të UNESCO-s në Republikën e
Maqedonisë së Veriut
Ministrisë së Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor të
Republikës së Maqedonisë së Veriut
Ministrisë së Kulturës së Republikës së Maqedonisë së
Veriut
Komisionit Kombëtar të UNESCO-s i Republikës së
Shqipërisë
Ministrisë së Kulturës të Republikës së Shqipërisë
Ministrisë së Turizmit dhe Mjedisit të Republikës së Shqipërisë
Të nderuara autoritete të Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë!
Ne, OJF nënshkruese të kësaj letre, nga të dyja anët e
Trashëgimisë Botërore Natyrore dhe Kulturore të Rajonit të Ohrit, ju drejtohemi
këtu lidhur me Planin e përbashkët Strategjik të Rimëkëmbjes së kësaj parusie.
Duke pasur parasysh faktin se ekspertët e UNESCO-s e
vlerësuan gjendjen e Vlerave Universale të Rajonit të Ohrit si “një pasuri që
plotëson kriteret për t'u regjistruar në Listën e Trashëgimisë Botërore në
Rrezik” dy herë (në 2019 dhe 2021), qëndrimi ynë I vendosur është se ky plan, i
cili rrjedh nga Vendimi i Komitetit të WH 2021 44 COM 7B.77, është me rëndësi
të madhe për ruajtjen e thesarit tonë të përbashkët me rëndësi globale. Në këtë
mënyrë, qëndrimi ynë është se si cilësia e dokumentit ashtu edhe procesi i
krijimit dhe miratimit të tij, duhet te plotësojë standardet më të larta
ndërkombëtare dhe të jenë në përputhje me të gjitha të gjitha marrëveshjet ndërkombëtare
respective për mjedisin.
Për më tepër, ju informojmë se në Dhjetor 2021 Komiteti i
Përhershëm i Konventës së Bernës ka hapur një çështje nr 2017/2[1]
për kërcënimet ndaj vendeve kandidate Emerald, Liqenit i Ohrit dhe Galiçica (N.
Maqedonia), si dhe mandatoi një Vlerësim urgjent në vend (OSA- On spot
Appraisal). Vendimi u bazua në ankesën e dorëzuar nga Shoqata mjedisore qytetare
“Fronti 21/42” nga Shkupi, por ka marrë në konsideratë edhe konsultimet me
Qendrën e Trashëgimisë Botërore dhe Konventën Ramsar[2].
Këtë vit, në seancën e 42-të, Komisioni
i Përhershëm shqyrtoi këtë dosje dhe miratoi Vendim[3]
ku thuhet se: “…Në veçanti, ndërsa pritet Vlerësimi ne terren (On Spot
Appraisal OSA) dhe rekomandimet e reja zyrtare, Komiteti i Përhershëm kërkkon
shtyrje të përkohshme të miratimit të dokumenteve kyçe deri sa të mbarojë ky
vlerësim OSA (që mund të përfshijë dhe ekspertë të Konventës Ramsar dhe
Trashëgimisë botërore të UNESCO-s);…”.
Plani Strategjik i Rimëkëmbjes së Trashëgimisë Botërore
është padyshim një nga dokumentet kyçe të rëndësishme për Liqenin e Ohrit dhe
Galiçican.
Ne jemi plotësisht të vetëdijshëm për detyrimin që ju keni, për
t'ia dërguar këtë plan të përbashkët organeve këshillimore dhe Komitetit të
Trashëgimisë Botërore, në muajin shkurt 2023, por gjithashtu merrni parasysh sa
vijon:
·
Maqedonia e Veriut është gjithashtu e detyruar
të zbatojë Vendimin e Konventës së Bernës që nënkupton shtyrjen e miratimit të
këtij dokumenti deri sa te perfundoje Vleresimi ne Terren (planifikuar për në
prill 2023);
·
OSA (vleresimi ne Terren) mund të përfshijë
përfaqësues nga UNESCO (dhe Konventa Ramsar) si vëzhgues;
·
Termat e punës për ekspertet e OSA përfshijnë
mbledhjen e informacionit mbi Planin Strategjik të Rimëkëmbjes (dhe rrjedhimisht
do I përfshijnë konkluzionet në rekomandimet dhe ne planin e monitorimit për zbatimin
e rekomandimeve).
Krahas kësaj duam të theksojmë mungesën e pjesëmarrjes
publike për pjesën shqiptare të projekt-planit. Konkretisht i referohemi
përgjigjes së dërguar nga Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore (në
varësi të Ministrisë së Kulturës së Shqipërisë) për Qendrën Shqiptare për Qeverisjen
Mjedisore (ACEG) në dhjetor 2022 ku thuhet:
“Drafti i Planit Strategjik të Rimëkëmbjes është një
draft dokument në proces finalizimi dhe marrëveshjeje ndërmjet institucioneve
përgjegjëse të shteteve dypalëshe të Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut. Në
bazë të vendimit 44 COM 7B.77 të Komitetit të Trashëgimisë Botërore, drafti
përfundimtar i rënë dakord ndërmjet partitë do të dorëzohet në Qendrën e
Trashëgimisë Botërore, UNESCO brenda shkurtit 2023. Siç u përmend më lart, ky
dokument mund të bëhet publik vetëm pas marrëveshjes ndërmjet palëve dhe pasi
ti jetë përcjellë Qendrës së Trashëgimisë Botërore”.
Qëndrimi ynë është se një praktikë e tillë nuk është në
përputhje me paragrafin 6 të Vendimit të Komitetit të WH 43 COM 8B.9, dhe as me
Rekomandimin 8a (nga 2020 RMM); Kjo përgjigje nënkupton shkelje të nenit 7 të
Konventës së Aarhusit, si dhe shkelje të legjislacionit kombëtar përkatës si
Ligji 119/2014 për të Drejtën për të Informacion.
Duam të theksojmë edhe qëndrimin tone si shoqëri civile maqedonase,
të organizatave të cilat morën pjesë në konsultimet publike për pjesën
maqedonase të planit , se ‘versioni-draft” që na u paraqit është me cilësi të
ulët të papranueshme.
Ekziston një mungesë shqetësuese e ekspertëve të trashëgimisë
natyrore në ekipin e pergatitjes se planit (si ekologë të ujërave të ëmbla me
ekspertizë në hidrobiologji, limnologji, etj.), dhe, duke pasur parasysh dhe kornizën
kohore, nuk ka asnjë potencial për t'u zhvilluar si një dokument solid
pavarësisht se jane përfshirë dhe komentet e publikut.
Duke marrë parasysh faktin se Plani i përbashkët Strategjik
i Rimëkëmbjes ka një rol vendimtar për ruajtjen e trashëgiminë e përbashkët,
dhe duke marrë parasysh pikat e shtjelluara, kërkojmë nga Qeveritë e Maqedonisë
së Veriut dhe Shqipërisë që:
1.
të shtyjë përkohësisht miratimin e Planit
Strategjik të Rimëkëmbjes për Rajonin e Ohrit deri sa të kryhet Vlerësimi në
vend (OSA), i cili mund të përfshijë edhe përfaqësues të UNESCO-s.
2.
informoni Qendrën e Treashëgimisë Botërore dhe
organet e saj këshillimore se shtetet palë nuk mund ta dërgojnë brenda afatit
(shkurt 2023) këtë plan, për shkak të Komitetit të Përhershëm të Konventës së
Bernës (Vendimi 2022), dhe në dritën e përkushtimit të të dy vendeve për
ruajtjen e trashëgimisë, e cila do të përfitonte nga rekomandimet e ekspertëve
ndërkombëtarë që do ta shqyrtojnë këtë plan, si pjesë e misionit të
parashikuar;
3.
të organizoni konsultime publike ndërkufitare
për projekt-planin e përbashkët, përpara dorëzimit të tij në organet
këshillëdhënëse dhe Qendren e Trashëgimisë Botërore (në këtë mënyrë i kujtojmë
Qeverisë së Maqedonisë ‘Rekomandimin e Komisionit të Përhershëm Nr. 211,
paragrafi 13, të vitit 2021).
Gjithashtu kërkojmë nga Qeveria Shqiptare të sigurojë
pjesëmarrjen e hershme të publikut (për sa kohë të gjitha opsionet janë të hapura) për pjesën
shqiptare të planit, bazuar te Konventa e Aarhusit dhe rekomandimet e UNESCO-s të
sipërpërmendura
Ju lutemi na informoni sa më shpejt për aktivitetet e
ndërmarra në lidhje me këtë letër
Me respekt
1. Environmental Citizens’ Association Front 21/42, Skopje,
North Macedonia
2. Citizens’ Initiative Ohrid SOS, North Macedonia
3. Albanian Center for Environmental Governance ACEG,
Tirana, Albania
4. EcoAlbania, Albania
5. Udhetim i Lire, Albania
6. Korca Alpin, Albania
7. Une, Gruaja (Me, Women), Albania
8. AOS Albania, Albania
Contact persons for this communication:
North Macedonia: Anja Jovanova, Lawyer, Front 21/42, N. Macedonia
E-mail: anja.jovanova@front.org.mk
